Obiekt tygodnia 24.05.2014 Porrima (gamma Vir)

Postlukost | 01 Gru 2014, 23:44

Autor: Paweł Trybus

Tak się ciekawie składa, że wśród gwiazd oznaczonych literą gamma można znaleźć sporo podwójnych. Gamma Leo (Algieba), gamma And (Alamak), gamma Del, gamma Ari są popularnym celem dla amatorskich teleskopów. A jedną z najpiękniejszych gwiazd podwójnych widocznych aktualnie na niebie jest gamma Vir - Porrima.

Odnaleźć ją bardzo łatwo - to ta jasna gwiazdka, która obecnie świeci tuż obok Marsa. Jej sumaryczna jasność wizualna (wg CdC) to 2.7 mag.

Kilka dni temu obserwowałem z kieleckiego balkonu gwiazdy podwójne w Lwie i Pannie, refraktorem Takahashi FS102 f/8. Przeglądając przygotowaną uprzednio listę celów widzę, że separacja Porrimy to 1.2 sekundy kątowej. Hmm... 1.2" na miejskim niebie, z dość przeciętnym seeingiem, trudno będzie. Wrzucam okular 7mm (117x), patrzę... Co jest grane?... Widzę dwa pięknie rozdzielone składniki i wyraźną ciemną przerwę pomiędzy nimi! Niemal identycznie, jak epsilony Lutni. Zmieniam okular na 6mm (137x) - wspaniały widok, czyściutko rozdzielone gwiazdki, nachodzące na siebie pierścienie dyfrakcyjne... To nie może być 1.2" !

Po zakończonych obserwacjach postanowiłem poszukać więcej informacji na temat gammy Vir.

Otóż okazuje się, że jej dwa najjaśniejsze składniki (to w rzeczywistości układ sześciu gwiazd) mają niemal jednakową jasność (3.48 mag + 3.53 mag), znajdują się ok. 38 lat świetlnych od nas i obiegają środek masy w okresie ok. 169 lat świetlnych. Ich separacja i kąt pozycyjny dość szybko się zmieniają. W 2014 roku separacja wynosi 2.1" (czyli bardzo podobnie, jak epsilony Lyr, pierwsze wrażenie mnie nie zwiodło).

Spójrzcie na tabelkę separacji zamieszczoną na tej stronie:

http://stelledoppie.goaction.it/index2. ... ppia=54650

Materiały, którymi dysponowałem, były aktualne na rok 2009, kiedy separacja składników rzeczywiście wynosiła 1.2". W obecnym czasie gwiazdy oddalają się od siebie, wskutek czego z każdym rokiem będzie coraz łatwiej je rozdzielić. Zbliżona jasność też pomaga, o wiele prościej dostrzec obydwa składniki, jeżeli słabszy nie ginie w blasku mocniejszego.

Z tabeli wynika jeszcze inny fakt - w latach 2004-2007 w zasadzie nie było szans na rozbicie gammy Vir, chyba, że ktoś dysponował optyką świetnej jakości i trafił na rewelacyjny seeing.

Refraktor apochromatyczny pokazuje Porrimę w pełnej krasie. Gwiazdki są żółte, bliźniaczo do siebie podobne, wyostrzone w punkt, otoczone pierścieniami dyfrakcyjnymi. Z pozostałych czterech składników układu (jasności 8.9 mag, 9.5 mag, 12.1 mag i 15.1 mag) dwa pierwsze dałoby się zapewne wyłapać na miejskim niebie, ale nie próbowałem.

Spojrzałem za to na Porrimę dobrze wychłodzonym teleskopem Newtona 13" podczas kolejnych obserwacji na mojej wiejskiej miejscówce. Seeing był całkiem dobry, ale Panna chyliła się powoli w stronę łuny od pobliskiego węzła drogowego, co pogarszało widok. Przy 214x i 263x widziałem obydwa składniki zlane ze sobą, bez wyraźnej separacji. Dla porównania spojrzałem przy tych samych powiększeniach na świecące na czystym niebie epsilony Lutni, które ukazały się pięknie rozdzielone, z ciemnymi przerwami w obydwu parach. Składniki Porrimy są jaśniejsze i przez to bardziej wrażliwe na warunki obserwacyjne, przynajmniej ja tak to odczułem.

Noce są coraz krótsze, ale w obserwacjach gwiazd podwójnych to nie przeszkadza. Przy najbliższej okazji wyceluj swój teleskop w Porrimę i spróbuj dostrzec obydwie bliźniaczki. W popularnym refraktorze ED80 powinno wystarczyć powiększenie rzędu 100x-120x, w dobrze wychłodzonym MAKu, czy Newtonie podobnie. Jeżeli trafisz na dobry seeing, możesz śmiało użyć większych powiększeń.

Spróbuj i daj znać, jak poszło!

PS. Podlinkowaną wyżej stronę polecam wszystkim zainteresowanym gwiazdami podwójnymi - to prawdziwa kopalnia wiedzy! Gwiazdy można wyszukiwać po oznaczeniu Bayera, numerze Flamsteeda, numerze z katalogu Struve (STF), czy według konstelacji.
 
Posty: 998
Rejestracja: 28 Lis 2009, 20:10

 

Użytkownicy przeglądający to forum: Brak zarejestrowanych użytkowników oraz 8 gości

AstroChat

Wejdź na chat